Васіль Якавенка – пярэварацень


Васіль Якавенка – пярэварацень

04.10.2017                             Публицистика 


Вялікая Айчынная вайна напаткала мяне ў чатырнаццаць гадоў і я на свае вочы бачыў, як ішлі франты з захаду на ўсход, а потым з усходу на захад. Бачыў чорныя клубы дыму з падпаленай немцамі ў вёсцы Старыя Чамаданы кароўніка, у якім зажыва згарэлі некалькі соцен палонных чырвонаармейцаў і мірных жыхароў. Тых, хто змог выбрацца з полымя, немцы расстрэльвалі з кулямётаў. Праз гадзіну ці крыху больш бачыў я чырвонаармейца, які , дзякуючы дымавой завесе, змог выбрацца з таго пекла і абгарэлы бег берагам радзішанскай рэчкі Лешня ў напрамку суседняй вёскі Дзіўнава. Бачыў і партызан з горацкіх лясоў (мая маці Маўра Мітрафанаўна была іх сувязной).Быў пад прыцэлам аўстрыйскай вінтоўкі паліцэйскага (дваюрадны брат Фёдар Ратнікаў не даў яму забіць мяне).Мясцовы стараста Радзівон бег за мной з віламі, каб закалоць.

За тры гады нямецкай акупацыі на свае вочы бачыў як нямецкія салдаты рабавалі сялян, а іх памагатыя –паліцэйскія здзекваліся з людзей. А пад занавес акупацыі разам з дзясяткамі аднавяскоўцаў больш за тыдзень зімой знаходзіўся ў перасыльным канцлагеры, які размяшчаўся ў халодных павецях Аршанскага ільнокамбіната. Потым нас вывезлі на прымусовае пасяленне ў вёскі Круглянскага раёна. Увогуле, што такое нямецкі фашызм, я пазнаў спаўна. І калі пасля вызвалення ў сямнаццаць з паловай гадоў пайшоў на прызыўны пункт Шклоўскага ваенкамата, быў ростам 146 сантыметраў і вагой 40 кілаграмаў.

Пра вайну выдаў тры невялікіх дакументальна-мастацкія кніжкі: “Радзішанскі летапіс вайны”,”, “Выгнаннікі” і “Вайна на свае вочы”. Чаму зрабіў такі ўступ? А таму, што Васілю Якавенку ў вайну было толькі пяць гадкоў і вельмі спрэчна гаварыць пра тое, што ён зведаў на свае вочы. Дзякуючы савецкай уладзе і камуністам таксама, ён атрымаў вышэйшую адукацыю і выбіўся ў пісьменнікі. А сёння ён іх ганьбіць. Больш таго,

В. Ц. Якавенка праслаўляе нямецкі фашызм і абяляе крывавыя злачынствы яго кіраўнікоў.Так, напрыклад, нямецкага ката Кубэ, у якога рукі па локаць у крыві, ён славіць як абаронцу беларускага народа.

У жыцці мне вельмі шэнціла на сяброў. Толькі сярод пісьменнікаў у мяне дзясяткі сяброў. І сярод іх не было ніводнага здрадніка і двурушніка. А на Васілю Якавенку – апёкся ды яшчэ як! Таму, што ён зусім не той, за каго сябе выдае.

У канцы сямідзясятых і пачатку васьмідзясятых гадоў працаваў я па сумяшчальніцтву карэспандэнтам-арганізатарам Бюро прапаганды мастацкай літаратуры СП БССР. Пісьменнік Васіль Якавенка раз-пораз наведваўся ў Магілёў. На кожнай сустрэчы з магілёўцамі ён чытаў урыўкі са сваіх нарысаў і апавяданняў пра камуністаў. Па тым часе, мабыць, ніхто іх так не ўхваляў, як Якавенка. Ён нават выдаў зборнік нарысаў і апавяданняў пра камуністаў.Запомніўся такі эпізод: каб напісаць нарыс пра камуніста-камбайнера, пісьменнік уладкавася да яго памочнікам. А як ён расхвальваў жанчыну-сухарэбрыцу – сакратара аднаго з райкамаў партыі! Перад магілёўцамі Якавенка выстаўляў сябе праўдалюбам. Па тым часе у нас склаліся сяброўскія адносіны.

Ды вось у лютым 2004 года Васіль Якавенка падарыў мне свой раман “Надлом”, які выдаў у Мінску годам раней. Стаў чытаць: немцы-фашысты добрыя, а рускія і беларускія камуністы дрэнныя. Гаўляйтэр Кубэ клапоціцца пра беларускі народ. Паліцэйскія памагаюць сялянам, а партызаны безпадстаўна знішчаюць людзей. Вачам сваім не веру, што Васіль Цімафеевіч мог такое напісаць.Можа, не той Якавенка? Ды не! Гэта ён: і на фотаздымку ён, і аўтограф са словамі да мяне -“па старай памяці і дружбе”.

Чаму такое здарылася з пісьменнікам? Двудушны Янус, дый годзе! Асабліва ён на старонках кнігі аблівае брудам партызанаў. А яны ж уратавалі ад смерці тысячы людзей, знішчылі шмат ворагаў і іхняй вайсковай тэхнікі. Каб не партызанскі рух, то, можа, і вайсковая аперацыя “Баграціён” летам 1944 года такога поспеху не мела б. Дый у Арганізацыю аб’яднаных нацый Беларусь ці трапіла б на той час? Праўда, былі партызанскія атрады, якія стварала гестапа. Гэтыя атрады дзейнічалі падобным чынам, як піша на старонках рамана Якавенка. А навошта такая падмена?

Прыкра і цяжка было дачытаць раман “Надлом”да канца. Было, што падумаў напісаць рэцэнзію. Ды не зрабіў гэтага: а навошта дадаваць папулярнасці двудушнаму Янусу? Людзі ўмудроныя жыццёвым вопытам разбяруцца самі, а маладыя людзі сёння мастацкіх кніг не чытаюць. З таго часу наша дружба сканала. Як сказаў паэт Аляксей Пысін аб прадажніках:

Між ім і мной – нямы абрыў,

Бо я не ўсё яшчэ забыў…

Сёння двудушны Янус стаў яшчэ і агрэсіўным:ён перайшоў у наступленне і выстаўляе абодвум Саюзам пісьменннікаў безпадстаўныя і бяздоказныя абвінавачванні. Трэба яго спыніць!

Таму я адкрытым тэкстам звяртаюся:

Васіль Цімафеевіч!

Адкажыце мне “па старай памяці і дружбе”, а калі вы былі шчырыя і гаварылі праўду: мне і магілёўцам у сямідзясятых-васьмідзясятых гадах ці пазнейшай парой у рамане “Надлом”? А, можа, вам сёння заакеанскія заказчыкі плацяць больш, чым савецкая ўлада ранейшым часам? Інакш аніяк не патлумачыць: з-за чаго вы зрабіліся пярэваратнем.

Віктар АРЦЕМ’ЕЎ,

сябра Саюза пісьменнікаў Беларусі.  

От редакции сайта: О том, как в годы войны фашисты и их прихвостни, полицаи, создавали лжепартизанские отряды и группы, для дискредитации партизанского движения, читайте в предлагаемом ниже материале. 

Лжепартизаны Великой Отечественной: самые вопиющие случаи 

Организованное в Великую Отечественную войну партизанское движение не давало гитлеровцам покоя ни днем ни ночью. Партизаны пускали под откос эшелоны с оружием, взрывали склады с горючим, нередко огнем поддерживали операции регулярной Красной Армии.

Для борьбы с ними фашисты создавали отряды лжепартизан, в задачи которых входило ведение вооруженной борьбы с партизанами и компрометация их перед населением: насилие, разбои, грабежи. Для этого на складах в Минске было взято полное обмундирование красноармейцев и партизан, вплоть до звездочек и медалей.

Согласно исследованиям белорусского историка Святослава Кулинка, отряды формировали из жандармов и регулярных частей СД, а также из надежных, проверенных и сведущих в делах «туземцев» местных полицаев. Переодевали их в форму Красной Армии, и во главе каждого отряда ставили хорошо обученного агента Гестапо.

Лжепартизанские отряды вели незначительную боевую деятельность, чтобы завоевать доверие местных и привлечь в свои ряды тех, кто хотел бы сражаться с захватчиками. Потом патриотов убивали, а местное население запугивали. Устраивая засады, лжепартизаны уничтожали бойцов-одиночек и небольшие партизанские группы.

Создание лжепартизанских отрядов началось осенью 1941 года и продолжалось до тех пор, пока гитлеровцы не покинули территорию Советского Союза.

В Белоруссии самой нашумевшей операцией лжепартизан была ликвидация партизанского командира Владимира Немытова. Немытов возглавлял отряд имени Лазо и три партизанские группы, которые действовали под Брестом. Чтобы убить легендарного командира, фашисты в городе Пинске организовали отряд из полицаев и предателей. Какое-то время они грабили местные деревни. Немытов наткнулся на них под деревней Зеленое Колено. Он вышел вперед, чтобы выяснить, кто перед ним, и быстро сообразив, что это враги, открыл огонь, но погиб в бою.

Осенью 1941 года в Белоруссии зверствовал отряд лжепартизана Балахонова, который прославился грабежами и насилием в отношении мирных жителей.

В начале зимы того же года в Черниговской области бойцами легендарного командира, дважды Героя Советского Союза Алексея Федорова была обезврежена очередная лжепартизанская группа. Предателей и полицаев расстреляли в присутствии мирных жителей, над которыми они издевались.

Известен случай нападения лжепартизан в Ленинградской области. В декабре 1941 года нагрянувший ночью в одну из деревень Поддорского района лжепартизанский обоз почти полностью уничтожил отряд партизан. У карателей было численное преимущество, также сработал фактор внезапности.

В 1942 году отряд под командованием кадрового офицера НКВД Дмитрия Медведева ликвидировал три отряда немецких лжепартизан. В каждый из них входило по 7–9 человек, и все они терроризировали местное население: изнасилования, грабежи, бандитизм. Один отряд был обезврежен в районе Хотинска, второй — под железнодорожной станцией Куява.

Группы лжепартизан действовали под Псковом, в Усвятском районе: переодетые в форму Красной Армии солдаты и полицаи прочесывали леса в поисках партизан. Севернее брянского города Суража фашистам удалось уничтожить группу разведчиков Красной Армии: семеро бойцов было убито, двое сумели уйти, а командир попал в плен.

В 1943 году под Минском действовала группа лжепартизан, которую возглавлял некто Куркаш, они грабили хутора и крестьян деревни Заболотье. Сами партизаны вспоминали, что бандитам удалось настроить белорусов против партизан.

К концу войны немцы поменяли тактику. Вместо уничтожения отдельных отрядов они решили разлагать соединения партизан изнутри. Эту тактику придумал офицер Абвера, преподаватель диверсионной школы в Витебске Макс Бухгольц. Фашисты стали создавать крупные отряды, которые укомплектовывались хорошо обученными диверсантами с проработанными легендами. Подразделения должны были входить в доверие к местным, находить партизан, объединяться с ними и уничтожить их изнутри.

Ядром таких отрядов стала Русская народная добровольческая армия (РНДА) под Смоленском. Макс Бухгольц лично возглавил отряд «Свободные», в котором были даже «политрук» и женщина-боец. Бухгольц рассчитывал слиться с партизанской бригадой Захарова, однако он просчитался. При первой же возможности «политрук» отряда Голокоз рассказал все Захарову, после чего вербовка в пользу Советов пошла уже в самом «Свободном». В результате спецоперации Бухгольц с радистами был убит, а 56 человек перешли на сторону партизан.

В 1943 году в Калининской и в Ржевской областях действовало карательное соединение «Ост» («Ваффен СС Ягдфербанд Ост»), которое возглавил офицер СС фон Фелькерзам. В его подчинении находилось и подразделение «Ягдайнзатц. Балтикум», целью которого были диверсии в Прибалтике; в состав «Балтикума» входили латыши и местные немцы. В 1944 году группа стала создавать в Латвии схроны с оружием, и после прихода Советской Армии, маскируясь под красноармейцев, терроризировала местных жителей. Количество диверсантов исчислялось тысячами человек. Самыми известными группами стали группы «Черная кошка», действовавшая в Белоруссии, и «Дикая Кошка» в Латвии.

Все лжепартизанские и диверсионные отряды просуществовали недолго. Они были выявлены и уничтожены.

Источник: Лжепартизаны Великой Отечественной: самые вопиющие случаи
© Русская Семерка russian7.ru